Hristiyan kültüründe her yıl 25 Aralık’ta İsa’nın doğumunun kutlandığı kutsal bir gün olan Noel Bayramı’nda Noel ağaçları süslenir insanlar sevdiklerine hediyeler verirler. Ancak ağaç süsleme işi Türkiye’de Noel ağacı süslemek olarak değil, yılbaşı ağacı süslemek olarak biliniyor ve Noel’e özgü süslemeler ve hediye alışverişleri Türkiye’de Yılbaşı için yapılıyor.
Noel ve Yılbaşı’nda hem Hristiyan kültürlerinde hem de Türkiye’de sevdiklerimizle hediye alışverişinde bulunmak çok yaygın. Artık Hristiyan kültürlerinde Noel yalnızca dini bir bayram olarak değil, kültürel bir bayram olarak kutlanıyor. Yüzyıllar içinde Noel hediyeleri kapitalizmin ve materyalleşen dünyanın bir unsuru haline gelmiş olsa da bu geleneğin temelleri aslında dini öğretilere dayanıyor.
Noel’de kendinden çok başkalarını düşünmek ve sevdiklerine hediyeler alarak onları mutlu etmek çok önemli bir gelenek. Karşılık beklemeden iyilik yapmayı hedefleyen bu geleneği “İyilik yap, denize at” sözüne de benzetebiliriz. Hristiyanlıkta, hediyeleşme geleneğinin Noel’le bağdaştırılmasının sebebi ise Tanrı’nın kullarına “oğlunu” yani İsa’yı göndererek en büyük ve karşılıksız hediyeyi vermiş olması. Bu sembolden hareketle hediye alışverişinde bulunmak yüzyıllardır Noel Bayramı’nın ayrılmaz bir parçası haline gelmiş.
Türkiye’de de Yılbaşı’nda sevdiklerimize hediye almak çok yaygın bir gelenek haline geldi. Kura çekerek çalıştığınız ofiste ya da aile arasında hediye alacağınız birini belirlemek ve Yılbaşı gününe kadar hediye alacağınız kişiyi bir sır olarak saklamak hepimizin aşina olduğu bir şey. Türkiye’de bu geleneğin çıkış noktası Noel öğretileri olmasa da, altta yatan mesajın ve niyetin benzer olduğunu söyleyebiliriz; sevdiklerimizi karşılık beklemeden mutlu etmek.
Her ne kadar Noel’de ya da Yılbaşı’nda hediyeleşmenin kökleri “iyilik yapmak ve karşılık beklememek” olsa da günümüzün tüketim çağında daha farklı bir kavrama dönüştüğü ortada. Birine bir hediye aldığımızda, farkında olmasak bile bilinçaltımızda bu hediyenin mutlaka bir karşılığı olacağını biliyoruz. Yani tamamıyla karşılıksız bir iyilikten söz etmek pek de mümkün değil.
Bu çerçevede, hediyeleşmenin bazı temel adımları var. Öncelikle hediyeyi sevdiğimiz kişiye veriyoruz, bu kişi hediyeyi kabul ederek bizim iyi duygularımızı ve arkadaşlığımızı kabul ettiğini gösteriyor. Daha sonra bize bunun karşılığında bir hediye veriyor, böylece biz bu arkadaşlığın ya da ilişkinin karşılıklı sağlam temeller üzerine kurulu olduğu mesajını alıyoruz.
Çok basit bir açıklama gibi görünse de yakın olmadığımız ya da yeni tanıştığımız insanlara hediye alırken ne kadar zorlandığımızı göz önünde bulundurursak aslında ne kadar isabetli bir açıklama olduğunu görebiliriz. Çünkü hediyeleşmek iki insan arasındaki ilişkinin objeler üzerinden bir tarifi ve pekiştirilmesi aslında.
Hediyeleşmenin insan ilişkileri açısından önemi ortada. Ancak ekonomi açısından da özellikle Noel ve Yılbaşı zamanlarında yapılan hediye alışverişinin büyük bir önemi var. Bu dönemde alışveriş ve para harcama oranlarında kaçınılmaz bir artış gözleniyor. İngiltere ve ABD gibi Noel Bayramı’nın çok önemli olduğu kültürlerde Noel zamanında istihdam oranı dahi artıyor, Noel’e özel iş fırsatları ortaya çıkıyor.
Öte yandan Noel ve Yılbaşı için harcanan paraların büyük çoğunluğu ne yazık ki büyük oranda israfa yol açıyor. İnsanlar asla kullanmayacakları ve istemedikleri hediyeler aldıklarında, bu hediyeler hiç kullanılmadan evin bir kenarında beklemeye mahkum oluyor. Noel ve Yılbaşı’na özel olarak hazırlanmış hediyelik eşyaların çoğu tipik ve sıradan süs eşyaları olduğu için bu eşyaların büyük çoğunluğu da doğrudan çöpe giderek atık fazlalığına yol açıyor.
Türkiye’de Noel alışverişi Hristiyan kültürlerinde olduğu kadar yaygın değil. Ancak henüz Batı’daki kadar dev bir tüketim çılgınlığına dönüşmüş olmasa da büyük bir talep var. Türkiye’deki mağazaların Yılbaşı’na özel indirimlerini, ürünlerini ve dekorasyonlarını göz önünde bulundurursak, Türkiye’de Noel ve Yılbaşı alışverişinin daha da büyük bir geleneğe dönüşeceği ortada.
YORUMLAR - 3 değerlendirme