Yani, yapay zekadan bahsedildiğinde ilk düşündüğümüz şey robotlar oluyor ve günümüzde hayatımızın önemli bir parçası haline gelmiş olan yapay zeka teknolojilerini görmezden gelebiliyor ya da hiç fark etmeyebiliyoruz. Fark etmediğimizde ya da bu hizmetlere alıştığımızdaysa alışveriş yapmak gibi aktiviteler sırasında bu teknolojinin bizi nasıl etkilediğinin farkına varamayabiliyoruz.
Yapay Zeka Nedir?
Peki, robotlardan ya da makinelerden bahsetmiyorsak yapay zeka nasıl bir şey diye merak ediyor olabilirsiniz. Yapay zeka, çoğu zaman elle tutulur ya da gözle görülür bir şey değil, çarkların dönmesinden ve bir sürü metal parçasının bir araya getirilmesinden ibaret bir varlık hiç değil.
Aslında son on yıldır, özellikle de son birkaç yıldır hayatımızın pek çok alanında gördüğümüz, üzerine hiç düşünmeden kullandığımız bir teknoloji yapay zeka. Hatta bazı durumlarda ve alanlarda kullandığımızı hiç fark etmediğimiz, ancak hayatımızı kolaylaştıran bir sistem. Günümüzde bankacılıktan sağlık sektörüne, online alışverişten akıllı telefonlarımızdaki sanal asistanlarımıza kadar pek çok alanda kullandığımız bir hizmet haline gelen yapay zeka teknolojilerinin farklı düzeyleri var. Yani, yapay zekadan pek çok alanda faydalanıyoruz ama kullandığımız her yapay zeka teknolojisi aynı sisteme ya da gelişmişlik düzeyine sahip değil.
Yapay Zekayı Hangi Alanlarda Kullanıyoruz?
Yapay zekayı anlamak için öncelikle yapay zeka teknolojilerini kullandığımızı fark edebileceğimiz, hatta bilinçli olarak kullanmayı tercih ettiğimiz alanlara göz atmakla başlayabiliriz. Muhtemelen çoğumuzun aklına gelen ilk yapay zeka örneği akıllı telefonlarınızdaki sanal asistanlarla kurduğunuz sözlü ve yazılı iletişim olacaktır. Bu teknoloji her ne kadar etkileyici özelliklere sahip olsa da aslında mevcut yapay zeka teknolojisinin çok küçük bir kısmını oluşturuyor.
“Dar ya da zayıf yapay zeka” adı verilen bu teknolojiler daha önceden atanmış belli görev gruplarını yerine getirilmek üzere kurulu. Yani, makine öğreniminin gerçekleşmediği, yalnızca önceden tanımlanmış sabit görevlerin gerçekleştirilebildiği bir sistem. Hastanelerde ya da bankalarda işlem yaparken kullandığımız sistemler de bu asistanlara benzer örnekler. Online alışveriş yaparken müşteri hizmetleri sohbet pencerelerinde de önceden tanımlanmış görevleri ve diyalogları belli bir düzeye kadar gerçekleştirebilen sistemlerle karşılaşıyoruz. İnternette gezinirken gördüğümüz ürünler, reklamlar ve alışveriş odaklı tüm içerikler bu yapay zeka sistemleri üzerinden hazırlanarak karşımıza çıkıyor.
Yapay zekanın asıl potansiyeli ve henüz belirsiz olan gücü “dar/zayıf yapay zeka” sistemlerinde değil, “genel ya da güçlü yapay zeka” olarak adlandırılan yapay zeka çeşitlerinde yatıyor. Dar yapay zeka türleri sadece belli bir görev üzerine yazılmış, sınırları belli algoritmalar üzerine kuruluyken, genel yani güçlü yapay zekaların gelecekte her türlü bilişsel işlemde ve süreçte insanları geçebilme potansiyeli olduğu tahmin ediliyor. Güçlü yapay zekaların en çok ortaya çıkan özelliği ise makine öğreniminin yapay zeka algoritmalarıyla daha çok bir araya getirilmesi ve yapay zekanın kontrolünün kaybedilmesi. Henüz bu ölçekteki yapay zeka teknolojilerini günlük hayatımızda kullandığımızı söyleyemeyiz, ancak bu konuda araştırmalar hızla devam ediyor ve yapay zekanın geleceği konusunda uzmanlar arasında henüz bir fikir birliği yok.
Dar/zayıf yapay zeka sistemlerinin ve algoritmalarının en çok kullanıldığı alanlardan biri online alışveriş. Bu alanda yapay zekanın çok sık kullanılmasının sebeplerinden biri yapay zekanın herhangi bir hata yapması durumunda görülecek zararın minimum düzeyde olması, insan sağlığına ve toplum düzenine bir tehdit teşkil etmemesi olarak açıklanabilir.
Özellikle online alışverişte yapay zekanın farklı şekillerde kullanıldığını görüyoruz. Öncelikle gördüğümüz reklamlar, daha önce ya da sıklıkla ziyaret ettiğimiz ürün grupları ya da markalar etrafında şekilleniyor. Ayrıca, bir online alışveriş platformuna gittiğinizde de anasayfa düzeni ya da ilginizi çekebilecek ürünler karşınıza çıkıyor. Bunlar da sıklıkla baktığınız ya da son zamanlarda incelediğiniz ürün gruplarına göre belirleniyor. Yani alışveriş ve gezinme alışkanlıklarınıza dair veriler toplanıyor, değerlendiriliyor ve alışveriş deneyiminiz bu veriler ışığında güncelleniyor. Mesela StitchFix isimli mağaza, oldukça kompleks algoritmalar kullanarak müşterinin paylaştığı boy, yaş vb.gibi bazı temel bilgileri yaşanılan bölgenin hava şartlarıyla, müşterinin yaptığı alışverişlerde aldığı ürünlerin renk skalasıyla ve daha pek çok kriterle birleştirerek kişiye özel bir stil rehberi yaratıyor. Mağazanın sezonluk satış hacmi yapay zeka destekli bu uygulamanın kullanıma sokulmasından bu yana sürekli artış gösteriyor. Bu da ne kadar kabullenmekte zorluk çekilse de yapay zekanın tercihlerinin isabetli olduğu sonucuna işaret ediyor.
Yapay zekayı kullanan online alışveriş platformu ve moda markası sayısı her geçen gün biraz daha artıyor. Yeni ürün tasarımlarının elde edilmesinde ve kullanıcılara kombin tavsiyesinde bulunulmasında da sıklıkla kullanılan yapay zeka teknolojileri en çok müşterilerin tüketim sıklıklarının gözlenmesinde kullanılıyor. Örneğin, bir markanın kullandığı yapay zeka sistemi, son birkaç gündür belli bir ürün kategorisinde gezindiğinizi ancak karar veremediğinizi ya da vazgeçtiğinizi tespit ettiğinde sizi teşvik etmek için özel bir indirim kuponu gönderebiliyor.
Offline alışverişlerde ise yapay zekanın en çok kullanıldığı alan süpermarketler. Düzenli olarak gittiğiniz bir süpermarkette yaptığınız alışverişlere dair veriler toplanıyor. Toplu alışveriş yapmayı mı yoksa ihtiyaç duydukça günlük olarak mı alışveriş yapmayı tercih ettiğinizden tutun, ne kadar et ne kadar sebze tükettiğinize kadar pek çok veri yapay zeka tarafından değerlendiriliyor. Bu verilerin değerlendirilmesi sonucunda, size gelen ürün tanıtımları değişiyor. Örneğin, yapay zeka hiç et almadığınızı fark ettiğinde, size et ürünlerinde geçerli indirimlerden bahsetmek yerine ilgilendiğiniz bir ürün grubuna odaklanıyor.
Süpermarketlerde kullanılan yapay zeka teknolojisi sadece kullanıcı açısından değil, marketlerin envanterleri ve ürün stokları açısından da önem arz ediyor. Örneğin, belli bir bölgedeki markette belli bir ürün kategorisinin bazı zamanlarda çok bazı zamanlarda az tüketildiği saptandığında ürün stokları buna göre önceden belirlenip ayarlanabiliyor. Bu da ürün israfının ve lojistik giderlerinin azalmasına yardımcı oluyor.
Yapay Zekanın Ne Gibi Riskleri Var?
Günümüzde kullandığımız yapay zeka sistemleri bu teknolojinin çok küçük bir kısmını oluşturuyor. O yüzden, bu tür teknolojilerin çok büyük riskleri olması beklenmiyor. Bize ait verilerin kontrol edilmesi ve sürekli olarak değerlendirilmeye alınması, kişisel verilerin güvenliği açısından bazı soru işaretlerini doğursa da insanlığa ya da insan sağlığına bir tehdit olarak görülmüyor.
Ancak, yapay zekanın gelişmeye hızla devam ettiği de bir gerçek. Eğer yapay zekanın amaçları ve değerleri insan amaç ve değerleriyle paralel ilerleyemezse ya da bu eşleşme zamanında sağlanamazsa, insanın akıl gücünden daha fazlasına sahip olan yapay zeka teknolojilerini kontrol etmek zorlaşabilir hatta imkansız olabilir. Bu konuda uzmanların ve araştırmacıların geleceğe yönelik tahminleri çok değişken ve henüz bir fikir birliği sağlanmış değil. Yapay zekanın hayatımızın her alanında kullanılan bir teknoloji olmasına on yıllar mı var, yoksa bu yüzyıl içinde gerçekleşmesi imkansız mı gibi sorulara verilebilecek tek bir cevap yok haliyle. Ancak, uzmanların hemfikir olduğu tek nokta, yapay zekanın insanların amaçları doğrultusunda, bu amaçlardan sapmayacak şekilde tasarlanarak geliştirilmeye devam edilmesi yönünde.
YORUMLAR - 1 değerlendirme