Dünya Sağlık Örgütü’nün Maske Kullanımıyla İlgili Tavsiyeleri

Koronavirüs salgının başladığı dönemlerde Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı açıklamalar maskelerin sağlık çalışanları için elzem olduğu ancak sağlık çalışanları haricindeki insanların maske kullanmasının gerekli olmadığına işaret ediyordu. Ancak zamanla maske kullanımının sağlık çalışanları için daha gerekli olduğunun altı çizilerek, maske kullanım alanının genişletebileceğine ve bunun koronavirüsün yayılmasını yavaşlatmada etkili olacağına dair açıklamalar gelmeye başladı. Hastalığın yayılmasının temel sebebi virüsün semptomsuz taşıyıcıları ya da hasta olduğu halde izolasyon kurallarının dışına çıkan bireyler olduğu için herkesin kalabalık alanlarda maske takması artık Dünya Sağlık Örgütü’nün de önerileri arasında. 

Dünya Sağlık Örgütü’nün maske kullanımıyla ilgili bir rehberi de var. Bu rehberde kimlerin kesinlikle maske kullanması gerektiğiyle ilgili bilgilerin yanı sıra maskelerin nasıl kullanılması ve ne şekilde imha edilmesi gerektiğiyle ilgili bilgiler de bulunuyor. Maske kullanımının ancak sık sık el yıkamak, alkol bazlı dezenfektanlar kullanılmak gibi tedbirlerle birlikte etkili olabileceğinin de altı çiziliyor.

Türkiye’de Maske Kullanım Zorunluluğu 

Pazar, market gibi kalabalık alanlarda maske kullanımını zorunlu hale getirilmesiyle birlikte İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerde belediyeler bu konuda çeşitli önlemler aldı. Örneğin, İstanbul’da da toplu taşımaya binecek olan vatandaşlara turnikelerde ücretsiz maske dağıtılarak maske kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışıyor. Bu tür uygulamalar ne yazık ki Türkiye’nin her yerinde uygulanamıyor. Dolayısıyla kendi başının çaresine bakması gereken milyonlarca insan eczanelerde maske bulamadığında nasıl bir alternatif üretebileceklerini kara kara düşünüyor. Hazır cerrahi maskelerin de sık sık değiştirilmesinin önemli olduğu düşünüldüğünde cerrahi maskelere etkili bir alternatif geliştirmek hepimiz için çok önemli. Ülke genelinde pek çok tekstil atölyesi artık yalnızca maske üretimi yapmaya başlamış durumda. Ancak cerrahi maskelerin öncelikli olarak sağlık görevlilerine ayrılması gerektiğini de düşündüğümüzde, kendini güvenli bir şekilde karantinaya almış, evinden zorunlu olmadıkça çıkmayan vatandaşlar için ev yapımı maskeler gibi alternatifler daha büyük önem taşıyor.

[ "Evrim Ağacı" -  Çağrı Mert Bakırcı ]

Evde Maske Yapmak Mümkün Mü?

Şimdiye kadar maske kullanımıyla ilgili pek çok farklı öneri duyduk, hatta bunların bir kısmı birbiriyle çelişiyordu. Kimileri cerrahi maske ya da N95 gibi ileri seviye maskeler haricinde hiçbir materyalin virüsü kapma riskini azaltmadığını söylerken kimileri de ağzımızı ve burnumuzu kapatacak her türlü bariyerin hiçbir şey giymemekten çok daha iyi olacağını söylüyordu. Kalabalık alanlarda maske kullanımının zorunlu hale gelmesiyle birlikte maske konusundaki tartışmalar yeniden canlandı. Bilim insanlarının bu konuda yaptığı açıklamalara göre ev yapımı maskelerin geçirgenlik seviyeleri elbette cerrahi maskelerden biraz daha yüksek ama yine de hiç maske giymemekten daha iyi olduğu için mutlaka bu tür alternatifler değerlendirilmeli.

 Evde Maske Yapımı İçin Kullanabileceğiniz Malzemeler

Ev yapımı maskelerin enflüanza gibi viral rahatsızlıkların yayılmasını önlemede ne kadar etkili olduğunu ölçmek için 2013 yılında  Cambridge Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada hepimizin evlerimizde bulabileceğimiz bazı materyallerin filtreleme oranları ölçülmüş. Örneğin tek katlı %100 pamuk tişörtün filtreleme verimliliği %69’ken çift katlı %100 pamuk tişörtün verimliliği yaklaşık %71’e yükseliyor. Mutfaklarda kullanılan şile bezi tarzı mutfak bezlerinin verimliliği ise tek katlı kullanıldığında %83, iki katlı kullanıldığındaysa %96 olarak ölçülmüş. Yastık kılıfı tek katlı kullanıldığında %61, çift katlı kullanıldığındaysa %62’lik bir filtreleme verimliliği göstermiş. Elektrik süpürgesi torbalarının verimlilik oranının da %94 olduğu saptanmış, ancak fazla sert bir materyal olduğu için yüz maskesi yapımına elverişli olmadığına karar verilmiş. Cerrahi maskelerin filtreleme oranının %96 civarında olduğu düşünüldüğünde evimizdeki yastık kılıfı, %100 pamuk tişört, mutfak bezi vb. materyalleri kullanarak yaptığımız maskelerin de belli bir seviyede koruma sağlayabileceğini görüyoruz. 

Araştırmacılar ev yapımı maskelerin  hiç yoktan bir şekilde faydalı olabileceğini belirtiyor  ama bunun virüsten tümüyle korunmak maksadıyla kullanılmasını kesinlikle önermiyorlar.  

Evinizde bulabileceğiniz materyallerden maske yapmak istiyorsanız bu konuda internet çok faydalı bir kaynak. YouTube’dan da ev maskesi yapımı için farklı kaynaklar bulabilirsiniz. Ancak seçeceğiniz materyalin temiz olduğundan ve geçirgenliğinin düşük olduğundan mutlaka emin olmalısınız. Ayrıca, yaptığınız maskenin yüzünüze tam oturması, kenarlardan geçirgenliğinin olmaması da çok önemli. Maske takmanın virüsü kapma riskinizi büyük oranda düşürebileceğini ancak bu riski tamamen ortadan kaldırmayacağını unutmamalısınız. Cerrahi maskelerde olduğu gibi ev yapımı maskelerin de çıkarılması, dezenfekte edilmesi ya da atılması sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar olduğunu da unutmamalısınız. 

 Cerrahi ve Ev Yapımı Maskeleri Kullanırken Nelere Dikkat Etmeli?

Maskenizi takmadan önce mutlaka ellerinizi yıkamalı ya da alkol bazlı dezenfektanla temizlemelisiniz. Maskenizi takarken kenarlarda boşluk kalmadığından emin olmanız gerekiyor, aksi takdirde maskenizin geçirgenliği artar. Maskenizi taktığınız süre boyunca yüzünüze ve maskenize dokunmamalı, dokunduğunuzda da ellerinizi bol su ve sabunla yıkamalı ya da alkol bazlı dezenfektan kullanarak temizlemelisiniz. Unutmayın, dışarıdan gelerek maskenizde filtrelenen virüsler maskenin yüzeyinde kalıyor, bu yüzeye dokunduktan sonra başka yerlere dokunursanız, virüsün yayılmasını kolaylaştırırsınız. Aynı şekilde virüsün taşıyıcısıysanız, maske yüzeyinde filtrelenen virüsü ellerinizle dışarıya taşımış olursunuz. Dolayısıyla maske taktığınız andan itibaren ellerinizle yüzüne ve maskenize temas etmemeye gayret edin.

Maskenizin nemlendiğini hissettiğiniz anda yeni bir maske takmalısınız. Tek kullanımlık maskeleri defalarca kullanmamalısınız, bu sizi virüsten korumaz, aksine virüs kapma riskinizi artırır. Maskenizi çıkarırken de dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var. Maskenin dışta kalan kısmına dokunmadan, iç kısmından çekerek çıkarmalısınız. Çıkarır çıkarmaz üstü kapalı bir çöp kutusuna atmalısınız ve ellerinizi derhal su ve sabunla yıkamalısınız ya da alkole bazlı dezenfektan kullanmalısınız.

Ev yapımı maskelerin bir alternatif olduğu ve daha az maliyetli olduğu bir gerçek, ancak bu tür maskelerin risk oranının halihazırda düşük olduğu ortamlarda tercih edilmesi gerektiğini unutmamalısınız. Nasılsa ev yapımı maskem var diyerek diğer tedbirleri elden bırakmamalı, ellerinizi sık sık yıkamayı veya alkol bazlı dezenfektanla temizlemeyi kesinlikle ihmal etmemelisiniz.