Özellikle de medyada genç, aklı beş karış havada kadın karakterlerle özdeşleştirilen ve yalnızca ekonomik boyutu ele alınan bir davranış biçimi olsa da alışveriş bağımlılığının psikolojik açıdan diğer bağımlılık türlerinden bir farkı yoktur. Üstelik yalnızca kadınlarla özdeşleştirilen bir davranış biçimi olması da gerçekleri yansıtmıyor, çünkü bu konuda erkekler ve kadınlar arasında çok büyük farklar göze çarpmıyor. Bu tür klişelerle karikatürize edilen alışveriş bağımlılığının, toplumda en çok kabul gören ve fark edilmeyen bağımlılık türü olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Alışveriş bağımlılığını gülünç bir davranış biçimi olarak görmek yerine psikolojik temellere dayanan bir bağımlılık türü olarak tanımladığımızda, toplumsal cinsiyet rollerinin, kalıplaşmış ve karikatürize edilmiş karakterlerin ötesinde ciddi bir bağımlılık türüyle karşı karşıya kaldığımızı görürüz. Alışveriş bağımlılığının nedenleri ve belirtilerini psikolojik açıdan ele alarak, alışveriş bağımlılığının tam olarak ne olduğunu daha iyi anlayabiliriz.
“Acaba ben de alışveriş bağımlısı olabilir miyim?” diye merak ediyorsanız, alışveriş bağımlılığının bazı temel nedenlerini ve bu nedenlerin kendilerini hangi belirtilerle gösterdiğini inceleyelim.
Dürtülere yenik düşme
Her bağımlılık türünde olduğu gibi alışveriş bağımlılığında da dürtü kontrolü büyük önem taşır. Alışveriş yaptığımız anda aldığımız haz duygusunu tekrar tekrar yaşamak istediğimiz için bu haz duygusuna bağımlı hale geliriz ve dürtülerimizi kontrol etmeyi başaramayarak daha çok alışveriş yapmaya başlarız.
Özdeğer ve özsaygıyı alışveriş yaparak arttırma
Alışveriş bağımlılığının en yaygın nedenlerinden biri olan özgüven düşüklüğü, kişinin alışveriş yaparak bu eksikliği doldurmaya çalışmasına neden olur. Kişi satın aldığı kıyafetler, aksesuarlar, teknolojik aletler ve daha pek çok eşyaya belli değerler atfeder ve bu eşyalarla kendi özdeğerini ve özsaygısını arttırmaya çalışır. Alışveriş bağımlılığının yanı sıra marka takıntısı, beden algısında bozukluk gibi farklı belirtilerle de kendini gösteren bir durumdur.
Gerçeklerden uzaklaşmak için alışverişi kullanma
Yaşadıklarından, hayatın gerçeklerinden, gerçekte sahip oldukları fiziksel ve duygusal özelliklerden kaçmak için alışverişi kullanan kişiler bir süre sonra alışverişi bir hayal dünyası yaratmak için kullanmaya başlayabilirler. Özdeğer düşüklüğü ile de ilişkilendirilebilecek olan bu belirti kendini farklı şekillerde gösterebilir. Çok ciddi sorunlar yaşarken alışveriş yaparak bu sorunlardan kaçmak, hayal ettiği kişi olabilmek için bir sürü kıyafet alıp hiçbirini giymemek, hayal dünyasında bir ürüne çok ihtiyacı olduğuna kendini inandırmak gibi belirtilerle kendini gösteren bu durum, uzun vadede kişiyi gerçeklikten tamamen soyutlayabilir.
Onaylanma ihtiyacını alışveriş yaparak giderme
Alışveriş bağımlılarında en çok rastlanan belirtilerden biri de onaylanma ihtiyacı. Hayatında onaylanma ihtiyacını alışveriş yapma deneyimiyle özdeşleştiren kişiler, alışveriş yaptıkça ve yeni şeyler satın aldıkça etraflarındaki insanlar tarafından daha çok onaylanacaklarına inanırlar. Parayla olan ilişkilerinin de kendilerini onaylama ve onaylatma konusunda önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Özdeğer ve özsaygı düşüklüğüyle de ilişkilendirilebilecek olan bu belirti, kişinin satın aldığı eşyalara farklı anlamlar yüklediği ve istediği onayı almak için satın aldığı eşyaları bir araç olarak kullandığı anlamına gelir.
Materyalist yaklaşım biçimi ve rekabet
Alışveriş bağımlılarının ortak özelliklerinden biri de daha materyalist olmalarıdır. Kendilerinin ve başkalarının değerlerini, statülerini ve başarılarını materyalist bir yaklaşımla ölçtükleri ve karşılaştırdıkları için eşyalarla daha farklı bir ilişki kurarlar.
Başkalarıyla rekabet etmek için satın aldıkları eşyaları kullanırlar, bu da kıskançlık ve paylaşma isteksizliği gibi şekillerde kendini gösterebilen ve uzun vadede çok yıpratıcı olabilen bir duygu durumudur.
Alışveriş bağımlılığı olarak adlandırılabilecek davranış biçimlerini sergileyen kişiler, bu davranışlarını indirimli alışveriş yaptıklarını dile getirerek aklama girişiminde olabilirler. Alışveriş bağımlılığı kişinin hayatında ekonomik sorunlara yol açıyorsa ve yargılandığını hissediyorsa böyle bir savunma mekanizması geliştirerek bu savunma mekanizmasını kendini daha çok alışveriş yapmaya ikna etmek için de kullanabilir.
YORUMLAR - 2 değerlendirme