Kendimizi pek iyi hissetmediğimiz zamanlarda, mutsuzluğumuzun veya can sıkıntımızın sebebi genellikle kontrolü kaybettiğimizi hissetmemizdir. Yani, hayatımızda olan bitenlerin kontrolü ele geçirdiğini hissettiğimizde kendimizi üzgün hissederiz. Bu tür zamanlarda kendimiz için güzel bir şeyler yapmaya ve kontrolü biraz olsun elimize alabildiğimizi hissetmeye ihtiyaç duyarız. Alışveriş yapmak da ipleri elimize aldığımızı hissetmenin yollarından biri elbette.
Alışveriş yapmanın psikolojik açıdan olumlu etkileri olduğunu ve terapi etkisi yaratabileceğini belirten Klinik Psikolog Scott Bea, alışveriş yapmadan yalnızca vitrin bakmanın, sevdiğiniz bir mağazada birkaç saat geçirmenin hatta online alışveriş mağazalarında gezinmenin bile modumuzu yükseltebileceğini söylüyor.
Bu konuda yapılan araştırmalar, alışveriş yapmanın iki etkisine odaklanıyor. Birincisi, kişi alışveriş yaptığında hayatına dair kaybettiği kontrolü biraz olsun geri aldığını hissediyor ve mutlu oluyor. Örneğin, 2014 yılında Michigan Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, hoşumuza giden şeyleri satın almak, kendimizi 40 kat daha güçlü ve kontrol sahibi hissetmemizi sağlıyor. Ayrıca üzgünken alışveriş yapan insanlar, yapmayan insanlardan üç kat daha mutlu hissediyorlar.
Alışverişin mutluluk vermesinin ikinci sebebi ise alışveriş yaptığımızda görsel ve duyusal haz almamız. Duyularımızı uyaran aktiviteler yapmak, kokulara, dokunma duyumuza veya görsel uyaranlara maruz kalmak, endişe seviyemizin azalmasını sağlıyor, bu da kısa ve uzun vadede mutluluk hissine neden oluyor. Alışveriş terapisinin duyusal deneyim boyutu, sakinleştirici ve mod yükseltici bir etkiye sahip. Yeni satın aldığımız ürünün dokusu ve kokusu, farklı ürünleri inceleyerek çeşitli renklere, tasarımlara maruz kalmak, online alışveriş platformlarında vakit geçirmek, bizi kendi gerçekliğimizden veya canımızı sıkan olaylardan uzaklaştırıyor.
Alışveriş terapisinin faydalarından yararlanmak için bir şeyler satın almak zorunda değiliz. Yalnızca vitrinlere bakmak veya online alışveriş platformlarında dolaşmak da kendimiz daha iyi hissetmemiz için yeterli. Çoğumuz online alışveriş platformlarında gezinip, sepete bir sürü ürün ekleyip hiçbir şey satın almadan platformu terk ediyoruz zaman zaman. Çünkü alışveriş eyleminden haz alıp mutlu olmamız için satın alma işlemini tamamlamamıza gerek yok, bazen sadece sepete atmak ve alışveriş yaparak vakit geçirmek bile kendi başına yeterli olabilir.
Ayrıca, online alışveriş deneyimi boyunca sadece satın alma anında değil, pek çok adımda dopamin hormonu salgılayarak mutluluk etkisini deneyimleyebiliyoruz. Örneğin, online alışveriş yaptığımızda ürünün gelmesini beklemek bile dopamin salgılayarak mutlu hissetmemizi sağlıyor. Ya da indirim kuponu vb. fırsatlardan yararlanıp tasarruf etmek de dopamin salgılamamızı sağlayabilir.
Alışverişin olumlu etkileri uzmanlar tarafından kabul edilse de kontrollü olmakta yarar var. Sandığımızdan çok daha sık rastlanan bir durum olan alışveriş bağımlılığının özellikle online alışveriş çağında daha da yaygınlaştığını unutmamak gerek. Peki, alışveriş bağımlılığının belirtileri neler? Alışveriş terapisi ve alışveriş bağımlılığı arasındaki ince çizgiyi aştığımızı nasıl anlarız?
Alışveriş yapmanın kontrolden çıktığı, kişinin ve sevdiklerinin hayatını olumsuz etkilemeye başladığı durumlarda alışveriş bağımlılığından söz edebiliriz. Sıklıkla ihtiyaç dışı ürünler satın almak, alışveriş sıklığı ve miktarı sebebiyle ekonomik sorunlar yaşamak, alışveriş sıklığının aile ilişkilerine, iş hayatına veya akademik başarıya olumsuz etki göstermesi, sürekli olarak bir şey satın alma ihtiyacı gibi çeşitli durumlar alışveriş bağımlılığının belirtileri arasında gösterilebilir. Alışveriş pratiğinin bir takıntıya ve kompülsif bozukluğa dönüşmemesi için kontrollü olmakta fayda var.
YORUMLAR - 1 değerlendirme