Czym jest jedwab?

Jedwab to tkanina, przy której produkcji wykorzystuje się włókno wytwarzane z oprzędu jedwabników, głównie morwowych oraz dębowych. Warto jednak podkreślić, że produkcja jedwabiu morwowego stanowi 90% ogółu tego przemysłu.

Tradycja wytwarzania jedwabiu sięga 5 tysięcy lat wstecz. Zrodzona w starożytnych Chinach, była niezwykle strzeżonym sekretem przez ponad 2 tysiące lat. Z biegiem czasu chińscy imigranci podzielili się swoją tajemną wiedzą z resztą świata. Obecnie Chiny i Indie produkują wspólnie aż 50% jedwabiu sprzedawanego na świecie. Produkcja jedwabiu, w nieznacznie zmienionej formie od swojego początku w Chinach, przetrwała do połowy XIX wieku. 

W drugiej połowie XIX wieku, postępująca gwałtownie mechanizacja przyspieszyła i znacznie zmieniła proces wytwarzania tych drogocennych włókien. Co ciekawe, już w tamtym okresie, czyli w 1891 roku, angielscy chemicy opracowali jedwab wiskozowy, który jest wytwarzany bez wykorzystania organizmów żywych.

W dzisiejszych czasach, cała populacja jedwabników jest zależna od ludzi i nie potrafiłaby przeżyć na wolności bez jego pomocy. Aktualnie wyginęły już wszystkie dziko żyjące osobniki, zatem przetrwanie tych owadów jest obecnie w pełni uzależniona od człowieka. 

Teraz przyjrzyjmy się 4 fazom życia jedwabnika morwowego:

1. Jajo

Samica jedwabnika morwowego składa około 500 jajeczek wielkości kropli wody. Przeważnie dzieje się to w lecie, lub na wiosnę. Jajeczka pozostają w ukryciu aż po wiosnę, jednak w środowisku przemysłowym hodowcy często zamrażają jajeczka przez co mogą przetrwać nawet do roku. 

2. Larwa

Rosnące larwy żywią się liśćmi morwy białej. Małe jedwabniki są pokryte delikatnymi włoskami, które wypadają i odrastają aż 5 krotnie. Każde takie linienie jest nazywane stadium rozwojowym i trwa około 27 dni. Pod koniec tego procesu jedwabnik est 10 000 razy cięższy i 30 razy dłuższy niż w pierwszym stadium rozwojowym.

3. Poczwarka

W kolejnej fazie rozwoju, jedwabnik przygotowując się do przepoczwarzenia, tworzy kokon przypominający kolorem i wielkością kulkę rośliny bawełny. Kokon jest stworzony z jednej ciągłej nici jedwabiu o długości około 1,5 kilometra. Następnie przebywając w takim kokonie larwa zamienia się w poczwarkę, a po kolejnych kilku tygodniach zamienia się w dorosłą ćmę. 

4. Imago (owad doskonały)

W ostatniej fazie, ćma rozpuszcza przy pomocy śliny kokon, który wówczas przestaje być jej potrzebny i wydostaje się na zewnątrz. Jednak pomimo, że jedwabniki mają skrzydełka, nie potrafią one latać, ani nie są zdolne do konsumpcji pokarmu. Zatem gdy dorosły osobnik wydostanie się z kokonu, jego jedynym celem staje się jak najszybsze rozmnożenie się. Szukanie partnera przeciwnej płci trwa od 5-10 dni. Po godach, w przeciągu 24 godzin, osobniki męskie umierają, a żeńskie umierają chwilę później, zaraz po złożeniu jaj. 

Jak ten proces wygląda z perspektywy przemysłu jedwabiu?

Jest tylko jedna,lecz zasadnicza różnica. Jeśli pozwolimy na pełen proces przepoczwarzenia się larwy, to wówczas dorosły osobnik uszkodziłby  swój kokon, a tym samym to, co najcenniejsze dla przemysłu - nić jedwabną. Farmerzy chcą zachować kokon w nienaruszonym stanie, aby zmaksymalizować wydajność tych stworzeń. Aby uniknąć dziury w kokonie, którą zrobiłby dorosły jedwabnik, kokony zostają rozwinięte jeszcze zanim powstanie dorosła ćma. Dla pewności, że larwa się nie przepoczwarzy, hodowcy stosują takie metody jak: gotowanie, pieczenie, zamrażania lub przekłuwanie kokonów. Najpopularniejszą z tych metod jest gotowanie kokonów we wrzątku, aby rozpuścić ślinę przy pomocy której owad wzmocnił i zabezpieczył nić przed rozplątaniem. To kluczowy element produkcji jedwabiu, który gwarantuje ciągłość pojedynczej nici jedwabnej użytej do budowy kokonu. Jedynie kilka jedwabników unika śmierci, aby kontynuować rozmnażanie tego gatunku. 

A więc, znając proces w jakim jest uzyskiwana nić jedwabna, czy można powiedzieć, że jedwab jest wegański?

Uwzględniwszy, że zabijanie jedwabników, zanim te przepoczwarzą się w dorosłe osobniki, nie jest koniecznością, lecz wynika z maksymalizacji wydajności, która jest nieodłącznym elementem hodowli przemysłowej. Patrząc z szerszej perspektywy ponad 6 500 jedwabników morwowych musi zostać zabite, aby otrzymać 1 kilogram jedwabiu. Mając świadomość tych faktów, możemy uznać, że najpopularniejszy rodzaj jedwabiu nie jest wegański. 

Na szczęście, istnieje alternatywna metoda hodowania jedwabników morwowych, której produktem końcowem jest jedwab Ahimsa (peace silk). Różni się od tradycyjnej metody tym, że pozwala się na to, aby larwy przepoczwarzyły się w dorosłe osobniki, a następnie wydostały z kokonów. Niestety wynikają z tego pewne straty. Po pierwsze jest to dłuższy proces wytwarzania nici, który wynika z czasu oczekiwania na wydostanie się owada doskonałego z kokonu. Kolejnym minusem jest nieuchronne przerwanie ciągłości nici, z którego zbudowany był kokon. Z tego powodu konieczne jest uwzględnienie etapu produkcji, w którym nić zostaje ręcznie spleciona z rozerwanych skrawków. Po trzecie, podczas wytwarzania tego rodzaju jedwabiu, z jednego kokona otrzymuje się przeciętnie około 250 metrów nici co stanowi 1/6 długości otrzymywanej metodą konwencjonalną. Ze względu na swoje wady, wytwarzanie jedwabiu Ahimsa jest do tego dwa razy droższe, a zarazem mniej opłacalne. 

Kolejną alternatywą do jedwabiu pochodzącego od jedwabników morwowych, jest ten otrzymywany od różnych rodzajów ciem leśnych żyjących na liściach dębu, potocznie zwany „dziki jedwab”.  Ten typ jedwabiu produkuje się głównie w Chinach i Indiach. Polega na zbieraniu porzuconych w naturalny sposób zużytych kokonów i wykorzystywanie ich do produkcji jedwabiu. Nie wpływa to na naturalny cykl życia owadów i jest najbardziej etyczną z podanych wyżej metod zdobywania tego surowca. 

Wegańskie zamienniki tradycyjnego jedwabiu:

• Jedwab sojowy to tkanina wykonana z pozostałości soi, które stanowią odpad podczas produkcji i w przeciwnym razie zostałyby wyrzucone. Ten materiał tekstylny jest całkowicie biodegradowalny. Ten materiał został wynaleziony w roku 1937 przez Henry’ego Forda.
• Tencel (Lyocell) to rodzaj sztucznego jedwabiu, który jest wykonany z liści eukaliptusa, a konkretniej z celulozy drzewnej, a więc jest w pełni biodegradowalny. Jest tkaniną niezwykle gładką, wytrzymałą i odporną na zagniecenia, a przy tym zapobiega powstawaniu i rozwojowi bakterii, ani nie podrażnia skóry. 
• Jedwab pomarańczowy to tekstylia stworzone z produktów ubocznych podczas produkcji soku z cytrusów. Został opatentowany przez włoską markę Orange Fiber w roku 2014.
• Mikrojedwab został zaprojektowany w laboratorium przez firmę Bolt Threads przy wykorzystaniu genotypu pająka. Jest syntetyczny i ma tylko cztery składniki: wodę, drożdże, cukier i odrobinę DNA.

Patrząc z szerszej perspektywy na procesy wytwarzania jedwabiu, można zauważyć pewne mankamenty tradycyjnych metod pozyskiwania nici jedwabnej. Jak podaje PETA, jedwab to druga najmniej ekologiczna tkanina zaraz po skórze. Jednak chcą żyć w sposób zrównoważony nie jest już konieczne rezygnowanie z luksusu noszenia tej tkaniny, wystarczy sięgnąć po jej wegańskie wersje. Z roku na rok przemysł jedwabiu staje się coraz większy, a w zeszłym roku jego wartość wyniosła ponad 100 miliardów złotych, dlatego uwzględniając ogrom tego przemysłu może warto uświadamiać osoby trzecie i rekomendować alternatywne tkaniny ekologiczne, lub syntetyczne…

Decyzję, jak zwykle, pozostawiam Wam!