Czym jest zakupoholizm?

Choć powszechnie kojarzony z młodymi i lekkomyślnymi kobietami i rozpatrywany jako problem jedynie w aspekcie finansowym, z punktu widzenia psychologii zakupoholizm nie różni się od innych uzależnień. Co więcej, przypisywanie zakupoholizmu jedynie kobietom jest błędem, gdyż w rzeczywistości problem ten niewiele rzadziej dotyka mężczyzn. Można śmiało powiedzieć, że nałóg związany z zakupami, który dorobił się karykaturalnego wizerunku w kulturze popularnej, obrastając szkodliwymi stereotypami, jest jednym z najbardziej bagatelizowanych i akceptowanych społecznie rodzajów uzależnień.

Kiedy definiujemy zakupoholizm jako rodzaj nałogu opisany w psychologii, przestajemy postrzegać go jako śmieszną słabostkę, a zamiast tego widzimy, że mamy do czynienia z poważnym rodzajem uzależnienia wykraczającym poza podziały płciowe, utarte stereotypy i wyobrażenia utrwalone w kulturze masowej. Rozważając przyczyny i objawy uzależnienia od zakupów z psychologicznego punktu widzenia, mamy szansę lepiej zrozumieć, czym właściwie jest zakupoholizm.

Symptomy zakupoholizmu

Zastanawiasz się, czy możesz być potencjalnym zakupoholikiem? Przyjrzyjmy się wspólnie najbardziej powszechnym przyczynom występowania zakupoholizmu oraz tzw. czerwonym flagom czyli sygnałom ostrzegawczym.

Uleganie impulsom

Podobnie jak każde inne uzależnienie, zakupoholizm ściśle powiązany jest z problemem kontroli wewnętrznych impulsów. W trakcie robienia zakupów doznajemy uczucia satysfakcji i przyjemności. Naturalnym jest zatem to, że dążymy do przeżywania tego stanu jak najczęściej, natomiast w sytuacji, gdy nasze popędy wymykają się nam spod kontroli, popadamy w stan uzależnienia. W przypadku zakupoholizmu oznacza to, że nie jesteśmy w stanie do końca kontrolować częstotliwości zakupów i ilości wydawanych pieniędzy.

Zakupy jako sposób na podniesienie poczucia własnej wartości 

Jedną z najczęstszych przyczyn zakupoholizmu jest niskie poczucie własnej wartości. Niektóre osoby usiłują zrekompensować sobie ten deficyt poprzez nieustanne kupowanie nowych rzeczy. Otaczając się ubraniami, akcesoriami, gadżetami technologicznymi i innymi wartościowymi przedmiotami starają się podnieść własną samoocenę. Bardzo często obniżonemu poczuciu własnej wartości towarzyszą również obsesja na punkcie markowych rzeczy czy zaburzone postrzeganie własnego ciała.

Dla osób, które wykorzystują zakupy jako sposób na ucieczkę od codziennych problemów i zmartwień, a także własnych kompleksów i traum, po jakimś czasie stają się one łatwo dostępną i pozornie nieszkodliwą, a przez to niezwykle atrakcyjną przepustką do innego świata, w którym choć na chwilę mogą oderwać się od prawdziwego życia. Zakupy, pochłaniając znaczną część naszej uwagi, pozwalają na jakiś czas uwolnić się od natrętnych myśli, a zakup nowych ubrań lub perfum może chwilowo sprawić, że poczujemy się kimś innym. W świecie fantazji możemy z łatwością przekonać siebie, że potrzebujemy jakiejś rzeczy i jej zakup jest nam niezbędny do poczucia szczęścia i spełnienia. Uciekanie się do zakupów, które mają być lekarstwem na problemy może sprawić, że dana osoba zacznie żyć w coraz większym odrealnieniu.

„Kupowanie” akceptacji

Innym czynnikiem osobowościowym sprzyjającym rozwojowi zakupoholizmu jest niezaspokojona potrzeba akceptacji. Osoby o niskim poczuciu własnej wartości i zaburzonej samoocenie mogą podświadomie wierzyć, że kupowanie nowych rzeczy podnosi ich wartość i status w oczach innych osób. Wiąże się z tym również przekonanie, że to poprzez pieniądze i dobra materialne możemy zasłużyć sobie na pozytywnym stosunek i szacunek wobec nas ze strony innych ludzi. 

Podejście materialistyczne i rywalizacja

Cechą wyróżniającą zakupoholików jest materializm. Wykazują emocjonalny stosunek do posiadania i rzeczy materialnych, które z kolei traktują jako miarę wartości innych osób, sukcesów czy statusu społecznego.

Kupowane przedmioty traktują jako narzędzie konkurencji, czemu towarzyszy zazwyczaj zazdrość wobec innych i niechęć do dzielenia się. Taka postawa jest emocjonalnie wyniszczająca dla samych zakupoholików, a dodatkowo może prowadzić do załamania ich relacji z innymi ludźmi.

Nie próbuj uzasadniać swój zakupoholizm promocjami na wyprzedażach

Nałogowi miłośnicy zakupów mogą uzasadniać swoje zachowanie chęcią zaoszczędzenia pieniędzy na wyprzedażach. Osoby, które zmagają się z takim uzależnieniem i czują się osądzane, mogą rozwinąć w sobie mechanizm obronny oparty na racjonalizacji swoich popędów, który pozwoli im przynajmniej częściowo zwalczyć odczuwane wyrzuty sumienia.